Ana Sayfa → Hakkımızda → Basında Biz → Numune Dergisi: PANÇAKARMA
AYURVEDİK ARINMA ve YENİLENME: PANÇAKARMA
Āyurveda, Dünya Sağlık Teşkilatı’na göre bilinen en eski tıp sistemidir ve kadimliği Vedalara kadar uzanır. Binlerce senedir değişmeden uygulanan Āyurveda, son 20 senedir tüm dünyada pozitif bilim dalları arasında oldukça ilgi görmeye başlamıştır. Āyurveda’nın dayandığı ilkeler, zaman ve mekân kavramlarının üstündedir; bu nedenle Āyurveda çok kadim bir tıp sistemi olduğu gibi, aynı zamanda çağdaş ve gelecekçidir; tüm diğer tıp sistemlerini kucaklar.
Āyurveda’ya göre insan vücudu, yaşamı devam ettirmek için değişik işlevleri olan, içinde hücreleri, dokuları, organları kapsayan, hesaplanamaz sayıdaki srotamsi denilen kanallardan yapılmıştır. Srotas ise içinde bir boşluğu, boşluğun bir içeriği ile bir açılış noktası (ağzı) bulunan ve doğası gereği titreşim ve hareket etmeğe meyilli olan mikro veya makro bir yapılanmadır. Bu srotas tanımı, bedenin gastrointestinal, üriner, solunum sistemi gibi ana kanalları ile nefronlar gibi mikrotubul sistemleri de içine alır. Bu kanallar kullanım, çevre kirliliği, tarım ilaçları, yanlış yaşam tarzı, negatif düşünceler, yanlış beslenme ve yiyecek birleşimleri, duygusal ve fiziksel gerginlik ve yaralanma gibi nedenlerle zarar görüp, bozulabilirler; oluşan kirlilik ile zaman içerisinde kalınlaşır ve tıkanırlar. Bu ise önce kanalların işlevlerinin bozulmasına, daha sonra da yapısal bozukluklara neden olur. Eğer bu durumun devam etmesine izin verilirse, kanalların bozulma derecesine ve kişinin genetiğine (khaivagunya) bağlı olarak hastalıklar ortaya çıkar. Srotasların hastalıkları genel olarak āma denilen kirlilik ve katışkılar nedeniyle ortaya çıksa da, vāta, pitta ve kapha doşa diye adlandırılan 3 yaşam enerjisinin bozulmasıyla da ortaya çıkabilirler.
Pançakarma tedavisi, genel olarak hastalık durumunda bedenin srotas denilen bu kanal sistemlerini sağlıklarına kavuşturmak, sağlıkta ise bunu devam ettirmek için uygulanır. Pançakarma tedavisinin amacı, bağ dokularında yerleşmiş bulunan pasağı (āma) bedenin doğal atılım kanallarından biri aracılığı ile uzaklaştırmaktır. Sanskritçe pançakarma denilen Ayurvedik arınma tedavileri, Āyurveda’ya özgü en önemli tedavi metodlarından biridir. “Panç” beş, “karma” eylem demektir; pançakarma ise 5 tedavi edici eylem anlamına gelir. Bedeni güçsüz düşürmeden, pasağı ve metabolik atıkları (āma) bedenin farklı bölgelerinden güvenli ve etkin bir şekilde uzaklaştırmak için yukarıda bahsettiğimiz doşalara özgün olarak yapılan ve bedenin dengesini (homeostaz) sağlayan bu arınma tedavileri, hastalığın derecesine ve seyrine göre 5-120 gün veya daha fazla uygulanabilir.
Pançakarmada iki ana tedavi şekli vardır. Bunlar temizleme veya arındırma anlamına gelen şodhana ve yatıştırma anlamına gelen şamana olarak gruplandırılırlar. Şodhana esas olan tedavi şeklidir; bedenden kirlilikleri ve dengesiz durumda bulunan doşaları uzaklaştırarak şifalanmayı sağlar. Āyurveda’da hastalıkların 6 devresi vardır ve yapılan arındırma tedavileri ile hastalık bir önceki devresine çekilmeye çalışılır. Bu ise şodhana tedavileri ile yapılmaya çalışılır. Şodhana tedavileri 5 ana uygulamadan oluşur :
Vamana: Tıbbi kusturma
Virechana: Tıbbi bağırsak boşaltımı ve temizliği
Basti: Bağırsaklara tedavi edici bitkisel karışım veya yağ verilmesi
Raktamokşana: Kişiden kan alımı (sülük, vb.)
Nasya: Burundan yapılan yağ uygulaması
Şamana ise esas olarak bitkiler, doğru beslenme ve yaşam tarzı ile artan doşaları yatıştırıcı destekleyici tedavilerdir. Kişinin sorunlarına bağlı olarak bu yöntemlerden en uygun olan bir ya da birkaç tedavi şekli uygulanır.
Pançakarma uygulamasının bedeni temizleme işlemi 2 seviyede gerçekleşir: İç organlardaki (transmembrane visceral) ve derideki (transdermal) arındırma. Bunlardan iç organların arındırılmasında Vamana (tıbbi kusturma), Virechana (müshil ile bağırsak temizliği) ve Basti (bağırsaktan verilen bitkisel karışım veya yağ) uygulamaları kullanılırken, deriden gerçekleştirilen arındırmada Snehana (yağ alımı), Swedana (terletme) ve Abhyanga (bedene yağ uygulaması) metodları kullanılır. Pançakarma tedavileri beyin dalgalarında bir ahenk sağlar ve metabolik işlemleri yavaşlatır. Bu da beden ve zihnin çok derin bir sakinliğe ulaşmasını sağlar. Bu seviyedeki bir sükunet durumunda da bedenin derin dokularında yer alan kirliliği ve zihinde derinlerde yer alan duyguları açığa çıkarmak mümkün olur.
Arınma programı, kişinin beden yapısı (prakruti) ve dengesizliği tespit edilerek, kişiye özel olarak uygulanır ve 3 safhası vardır:
Purvakarma, yani arınmaya hazırlık döneminde özel bir beslenme uygulanır. Bu dönemde beden içeriden ve dışarıdan yağa doyurulur. Beden, kişinin ihtiyacına uygun olarak seçilen bir çeşit yağ ılıtılarak yağlanır. Ayrıca her gün ağızdan sadeyağ (ghee) alımı yapılır. Sadeyağ, tereyağı pişirilerek hazırlanır ve yağ saflaştırılır. Purvakarmada ayrıca kişiye terletme (svedana) yapılır. Bunun amacı gözenekleri açarak pasağı dışarı atmak ve bedenin arıtılmasına yardımcı olmaktır. Asıl arınmadan önce yer alan Purvakarma döneminde pasak, derindeki bağ dokularından yüzeye, sindirim sistemine getirilir ve bundan sonra pançakarma uygulanır.
Bu beş uygulama içinde en etkili olanı basti denilen bağırsak tedavisidir. Lavman gibi verilir ancak lavman sadece bağırsakları boşaltırken, basti bağırsaklardan tedavi eder. Bu tedavi vāta denilen enerjiyi dengelemek için uygulanır. Āyurveda’ya göre bağırsakların sıkça suyla yıkanması (kolon temizliği) bağırsak membranını bozar. Bağırsakların kurumasına ve vātanın daha da bozulmasına neden olur.
Pançakarma sırasında olduğu gibi, pasçatkarma dönemnde, yani sonrasındaki 7 gün boyunca da özel bir beslenme şekli ve yaşam tarzı uygulanması tedaviden en azami şekilde faydalanılmasını sağlar. Pançakarma için en etkili zaman dilimi Nisan-Mayıs ve Eylül-Ekim aylarıdır. Ancak hastalık durumunda her zaman uygulanabilir.
Pançakarma sadece hastalık durumunda değil, sağlıklı iken de yapılarak sıhhatin devam etmesine yardımcı olur. Genel olarak pançakarmanın yararlarını şu şekilde özetleyebiliriz:
Ancak pançakarma denilen bu arındırıcı ve yenileyici tedavilerin uygulanmaması gereken durumlar da mevcuttur. Bunları şu şekilde özetleyebiliriz: Kişide aşırı derecede güçsüz sindirim, ülser, aşırı şişmanlık (150+kg), aşırı güçsüzlük durumları (TB, AIDS gibi), tromboflebit, difteri, akut enfeksiyonlar, soğuk algınlığı, ateş, ishal, HIV (+), koma, aşırı susuzluk, hamilelik, aşırı derecede pasak, aşırı dereceli yüksek tansiyon, akut kanamalar (burundan, rektumdan, vajinadan), kemoterapi, steroid ve antibiyotik alırken, 7 yaşın altı, 70 yaşın üstü. Bu durumdaki kişilere ise sapta şamana denilen yatıştırıcı tedaviler uygulanır. Bunlar sindirim ateşini (agni) canlandırmak (deepan), pasağı yakmak (paçana), oruç (kşud nigra), su kısıtlaması (trut nigraha), egzersiz, Güneş veya ay banyosu (atap seva), rüzgâr banyosu (maruta seva) gibi uygulamalardır.
